Lulo
Lulo – Naranjilla – Solanum quitoense Lam.
Lulo – Naranjilla (z hiszp. Mała Pomarańcza) zwana czasem Quito. Nazwy określają niekiedy odmiany które rosną na danym obszarze. W języku polskim poprzez systematykę czyli katalogowanie roślin Naranjilla nazwana została Psianką Lulo. Polska nazwa sugeruje z jakiej rodziny roślin (psiankowate) wywodzi się ten owoc. Jednakże, najprościej jest zaczerpnąć nazwę używaną w kraju największego producenta tych owoców – Kolumbii czyli Lulo.
Lulo jest pnączem, ale starsze pędy drewnieją dlatego można formować z tej rośliny krzew i jako krzew jest właśnie uprawiana. Roślina dorasta do około 2,5 m wysokości. Uprawiana jest w górach Ameryki Środkowej na wysokości od 1200 do 2400 m n.p.m. w szczególności w Kolumbii, Peru i Ekwadorze ponieważ Lulo nie toleruje temperatury powyżej 29,50 o C.
Liście są podłużne, jajowate o brzegach ząbkowanych. Długość liścia dochodzi do 60 cm i do 45 cm szerokości jest on miękki i włochaty. Na pędach oraz żyłkach liściowych w zależności od odmiany mogą znajdować się kolce, natomiast młode liście, młode pędy i ogonki są pokryte fioletowymi włoskami.
Podobnie okryte są nieotwarte pąki kwiatów. Lulo ma mocno pachnące kwiaty, które mierzą około 3 cm i składają się z 5 białych płatków. Płatki kwiatów na zewnątrz mają filetowe włoski oraz 5 żółtych pręcików.
Włochaty „płaszcz” chroni również nie w pełni dojrzałe owoce Lulo.
Owoc, gdy dojrzeje jest jasnopomarańczowy, okrągły o grubej skórce i średnicy od 2,5 cm do nawet około 6 cm. Wewnątrz owoc Lulo podzielony jest na 4 części, z delikatną membraną oddzielającą poszczególne części. Miąższ jest zielony lub zielono-żółtawy, bardzo soczysty i może być bardzo kwaśny. Jest też odmiana słodka Lulo zwana Quito, która jest uprawiana w Ekwadorze w okolicy miasta Quito, jednak zawiera znacznie mniej soku niż inne gatunki. Na Kostaryce rośnie dzika odmiana Lulo zwana Berenjena de olor (pachnący bakłażan), która charakteryzuje się bardzo dużymi owocami i zdrewniałymi łodygami.
Młode rośliny kwitną już pod 4-5 miesiącach od posadzenia, a rozpoczynają owocować po 10-12 miesiącach. W zależności od gatunku oraz strefy klimatycznej zbiory owoców trwają cały czas przez okres 2-3 lat, potem następuje obumieranie roślin i są systematycznie zastępowane młodymi sadzonkami.
Najczęściej owoce zbiera się gdy są wpół-pomarańczowe, co znacznie wydłuża czas na do spożycia oraz niezbędnej obróbki, ponieważ Lulo po zerwaniu trzeba „oczyścić” z włochatego okrycia. Włoski bardzo łatwo można usunąć z owoców poprzez przetarcie suchą szmatką. Lulo szybko dojrzewają, a w pełni dojrzałe są wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne stają się miękkie i szybko fermentują.
Aby skosztować te egzotyczne owoce najlepiej dojrzałe Lulo przeciąć na pół i łyżeczką wydobyć miąższ z pestkami. W Ameryce Łacińskiej owoce Naranjilla zwykle spożywa się na surowo oraz przygotowuje się chłodny sok . Domowy sok przygotowywany jest przez zmiksowanie miąższu w blenderze, a potem zielony sok jest przecedzony przez sitko, słodzony i podawany z kostkami lodu jako chłodny, pienisty napój.
Lulo wykorzystywane jest również do produkcji :
- lodów kolorze w zielonym,
- deserów,
- pieczenia ciast,
- dżemów,
- galaretek,
- gorących ponczów np Lulo Wassail Cup, Gorące Lulo – zimowy poncz
- zimnych soków,
- drinków np Lulada,
- do produkcji Wina,
- przygotowania sosów
Lulo zaskakuje egzotycznym, cytrusowym smakiem, przypomina połączenie ananasa i cytryny lub rabarbaru i limonki.
Owoc Naranjilli zawiera dużo twardych nasion, które można spożywać.
100 g miąższu Lulo jest bardzo bogaty w witaminy oraz mikroelementy jak :
- Witamina C – 31.2-83.7 mg
- Witaminę B3 – Niacyna 1.19-1.76 mg
- Witamina B2 – Ryboflawina – 0.03-0.047 mg
- Witamina B1 – Tiamina – 0.04-0.094 mg
- Karoteny – Prowitaminy A – 0.071-0.232 mg
- Wapń 5.9-12.4 mg
- Fosfor 12.0-43.7 mg
- Żelazo 0.34-0.64 mg